อ่างเก็บน้ำยวน 1

น้ำ ถือได้ว่า เป็นปัจจัยหลักหรือสิ่งที่สำคัญที่สุดของมนุษย์ มนุษย์เราอาจจะงดอาหารได้หลาย ๆ วัน แต่ถ้าขาดน้ำเพียง 1 – 2 วัน ร่างกาย ก็จะทรุดโทรมหนักลงอย่างรวดเร็ว หากเราคิดถึงภาพโดยรวมของสังคมของประเทศชาติ หรือของโลกมนุษย์แล้ว เราจะเห็นได้ว่า น้ำเป็นแหล่งกำเนิดของสิ่งมีชีวิต ทั้งพืชและสัตว์ และเป็นสิ่งที่ทำให้เกิดความอุดมสมบูรณ์ แก่สิ่งมีชีวิตทั้งหลาย และถือเป็นปัจจัยสำคัญในการพัฒนาประเทศชาติได้อีกด้วย

ประโยชน์ของน้ำนั้น มีมากมายนานัปการด้วยกัน เช่น ใช้เพื่อการอุปโภคบริโภค พวกเราต้องใช้น้ำสะอาดเพื่อดื่มกิน ใช้ประกอบอาหาร ทำความสะอาดชำระล้างร่างกาย เกษตรกร ก็ได้ใช้น้ำ เพื่อทำการเกษตรและการเลี้ยงสัตว์ โรงงานอุตสาหกรรมต่าง ๆ ต้องใช้น้ำเป็นวัตถุต่าง ๆ ใช้กับเครื่องจักรต่าง ๆ ไม่ว่าจะเป็นการระบายความร้อน หรือการชะล้างกากและของเสียจากโรงงาน การขนส่งทางน้ำ มีความสำคัญมาตลอด ตั้งแต่สมัยโบราณกาลจนถึงปัจจุบัน อีกทั้งเรายังสามารถ เปลี่ยนพลังงานของน้ำให้เป็นพลังงานไฟฟ้า เพื่อไปใช้ประโยชน์อย่างไม่รู้จบสิ้น ดังนั้น เมื่อเราเห็นความสำคัญของน้ำแล้ว ขอได้โปรด ปลุกจิตสำนึกของตนเอง และคนใกล้ชิด เพื่อช่วยกันถนอมรักษาทรัพยากรน้ำ เอาไว้ให้ได้นานที่สุด เพราะคนเราทุกคน มีส่วนสำคัญในการแก้ปัญหาที่เกิดขึ้น การช่วยกันรักษาทรัพยากรน้ำนั้น เราสามารถช่วยกันได้หลายวิธี เช่น การไม่ตัดไม้ทำลายป่า อันเป็นการทำลายต้นน้ำตามธรรมชาติ การไม่ทิ้งขยะและของเสียทั้งจากบ้านและโรงงานอุตสาหกรรมลงในแม่น้ำลำคลอง เป็นต้น

วันนี้ ผู้เขียน จะได้มาเล่าถึงความเป็นมาของโครงการอ่างเก็บน้ำยวน (ฝายโป่งจี้หรือตะผ้า) ในพื้นที่เขต ต.ร่มเย็น อ.เชียงคำ จ.พะเยา รวมไปถึงประวัติความเป็นมาของลำน้ำยวนว่า กว่าจะมาเป็นแม่น้ำสายนี้นั้น มีลำน้ำจำนวนมากถึง 21 สายด้วยกัน ที่ได้ไหลมาหล่อรวมตัว จนกลายเป็นสายน้ำยวนสายใหญ่ เพื่อหล่อเลี้ยงชีวิตของพี่น้องชุมชนชาวอำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา และ ชุมชนใกล้เคียง ตั้งแต่อดีตเรื่อยมาจนกระทั่งถึงปัจจุบัน

รับชมภาพเพิ่มเติมได้ที่เฟรชบุ๊คคลิ๊กที่ภาพเลยครับ

สำหรับลำน้ำยวน สายนี้ มีความยาวของสายแม่น้ำยาวประมาณ 36.5 กิโลเมตร ถ้านับจากขุนน้ำยวนลงไปไหลรวมกับแม่น้ำลาว ไหลลงสู่ แม่น้ำอิง และไหลขึ้นไปรวมกับลำน้ำของหรือลำน้ำแม่น้ำโขงเขตแดนกั้นระหว่างประเทศไทยกับประเทศสาธารณประชาธิปไตยประชาชนชาว (สปป.ลาว) สืบต่อไป ตามคำบอกเล่าของผู้เฒ่าผู้แก่ พ่ออุ้ยแม่อุ้ย และพ่อแม่ครูบาอาจารย์ ได้เล่าให้ฟังอย่างอย่างคร่าวๆว่า “ชื่อ น้ำยวน นั้น น่าจะมีสาเหตุที่สันนิษฐานได้เป็นสองอย่างคือ ข้อสันนิษฐานประการแรกนั้น คำว่า น้ำยวน หรือ ขุนยวน นั้น น่าจะมาจากบริเวณ เรียบลำน้ำยวนนั้น มีชาวยวน (คนพื้นเมืองล้านนา ) อาศัยอยู่ตลอดแนวสองฝั่งลำน้ำยวนแห่งนี้ ยังมีกล่าวติดตลกว่า “หากลำน้ำนี้ ไม่ใช่ชื่อว่า ลำน้ำยวน โครงการก่อสร้างอ่างเก็บน้ำ ก็คงดำเนินการก่อสร้างจนสำเร็จเสร็จสิ้นไปแล้ว” ส่วนข้อสันนิษฐานประการที่สองนั้น คำว่า น้ำยวน หรือ ขุนยวน น่าจะเป็นคำที่ผิดเพี้ยนมาจากคำว่า ขุนยม เนื่องด้วย มีจุดกำเนิดใกล้เคียงกัน แต่อยู่คนละฝั่งหรือคนละด้านของเทือกเขา ซึ่ง ขุนน้ำยม ก็เกิดจากเทือกเขาเดียวกัน นั่นก็คือ เทือกเขาผีปันน้ำ และได้เป็นต้นกำเนิดแม่น้ำยมอยู่ในเขตอุทยานแห่งชาติภูลังกา อำเภอปง ซึ่งมีเทือกเขาที่ติดต่อกันกับตำบลร่มเย็น อำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา จะเป็นข้อสันนิษฐานข้อใดถูกต้องนั้น อันนี้ทางผู้เขียนต้องขออภัยจริงๆ ที่ไม่ทราบที่มาหรือข้อมูลตรงจุดนี้ หากใครทราบหรือมีข้อมูลที่ดีกว่านี้ ช่วยกรุณาช่วยให้ผู้เขียน ได้รับความกระจ่างในเรื่องนี้ด้วย หรือท่านจะส่งคำแนะนำหรือข้อคิดเห็นต่างๆ ให้กับผู้เขียนโปรดส่งไปที่ songkran999@hotmail.com จักขอบพระคุณเป็นอย่างยิ่ง

สำหรับ แม่น้ำยวนนั้น กว่าจะไหลทอดยาวลงมาเป็นสายน้ำใหญ่ ที่คอยหล่อเลี้ยงและชุบชีวิตชุมชนในท้องที่อำเภอเชียงคำและอำเภอใกล้เคียง ในจังหวัดพะเยา สืบมาจนกระทั่งถึงทุกวันนี้นั้น มีลำห้วยใหญ่น้อยที่คอยผสมผสานสายน้ำสายนี้ให้มีมากยิ่งขึ้น ถ้านับรวมกันมีมากถึง 21 สายน้ำด้วยกัน วันนี้ ผู้เขียนจะมาไล่เรียงแต่ละสายน้ำ ตั้งแต่จุดกำเนิดที่เราเรียกว่า ตาน้ำ หรือ ขุนน้ำสายนี้มาให้ผู้อ่านได้ติดตามกันต่อไปครับ

ภาพจากเว็ปไซต์น่านทูเดย์ เป็นต้นกำเนิดจากเทือกเขาเดียวกันแต่อยู่คนละฝั่งเท่านั้น คลิ๊กชมน้ำตกขุนลาว

สายน้ำสาย ที่ 1 คือสายน้ำยวน หรือ ขุนยวน นั่นเอง มีจุดกำเนิดมาจากเทือกเขาผีปันน้ำที่กั้นเขตแดนระหว่างประเทศไทยกับประเทศสาธารณประชาธิปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว ) และเทือกเขาอีกฝั่งหนึ่ง ก็เป็นต้นกำเนิดของขุนยม หรือ แม่น้ำยม นั่นเอง และสถานที่ที่เรียกว่า ขุนน้ำยวนนี่เอง ชาวบ้านผาหลัก บ้านยอด บ้านผาสิงห์ (บ้านห้วยเหาะ) บ้านปางส้าน ซึ่งอยู่ที่ ต.ยอด อ.สองแคว จ.น่าน ซึ่งเป็นญาติๆ ของผู้เขียนได้เล่าให้ฟังว่า เคยข้ามดอยหรือภูเขา ประมาณสองถึงสามลูก เพื่อเดินทางมาหาปลาแถวบริเวณขุนน้ำยวน และปลาบริเวณนี้มีอยู่เยอะมาก ซึ่งตรงนี้ผู้เขียนเอง ก็ยังไม่เคยไป เพียงแต่ได้รับฟังจากคำบอกเล่าของผู้ที่เคยเดินทางไปมาเท่านั้น หวังว่า คงมีสักวันจะได้เดินทางไปสำรวจยังสถานที่จริง ยังไงหากเคยมีทีมนักสำรวจไปมาแล้ว ช่วยกรุณาส่งข้อมูลให้ผู้เขียนด้วยนะครับ เพื่อประโยชน์ในการศึกษาเชิงอนุรักษ์สืบต่อไป

สายน้ำสายนี้เกิดที่บ้านหนองห้า ต.ร่มเย็น อ.เชียงคำ จ.พะเยา คลิ๊กดูภาพ พร้อมอ่านโครงการบ้านเล็กฯ ได้ครับ

สายน้ำสายที่ 2 คือ สายน้ำจากลำห้วยบ้านเมี่ยนหรือเย้าบ้านหนองห้า ปัจจุบันได้เปลี่ยนชื่อเป็น โครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ บ้านหนองห้า ต.ร่มเย็น อ.เชียงคำ จ.พะเยา เป็นโครงการในพระราชดำริ ขององค์สมเด็จพระนางเจ้าฯ พระบรมราชินีนาถ ติดตามอ่านประวัติความเป็นมาของโครงการโดยคลิ๊กที่รูปภาพข้างบนครับ สำหรับลำห้วยนี้ อาจจะถือได้ว่า เป็นขุนน้ำ หรือ ตาน้ำ ของลำน้ำยวนอีกแห่งหนึ่งก็ว่าได้ เพราะเป็นพื้นที่ที่มีเขตหรือแบ่งปันพื้นที่ของเขตแดนในพื้นที่ของตำบลร่มเย็น ซึ่งทางทิศเหนือของหมู่บ้านหนองห้า มีอาณาเขตติดกับเขตแดนประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว (สปป.ลาว) ทิศใต้มีพื้นที่ติดกับขุนน้ำลาว ของ ต.แม่ลาว อ.เชียงคำ จ.พะเยา ส่วนทิศตะวันออกนั้น มีอาณาเขตติดกับอุทยานแห่งชาติสะเกิน ต.ยอด อ.สองแคว จ.น่าน และทางทิศตะวันตก ก็ติดกับบ้านเย้าห้วยลึกและบ้านเย้าต้นผึ้ง ปัจจุบันบ้านเย้าห้วยลึกไม่มีแล้ว เนื่องด้วยชาวเขาเหล่านั้น ได้พากันอพยพมาอยู่ที่บ้านต้นผึ้ง บ้านผาแดงบนและผาแดงล่างกันหมดแล้ว

สายน้ำสายนี้เกิดที่บ้านหนองห้า ต.ร่มเย็น อ.เชียงคำ จ.พะเยา คลิ๊กดูภาพ พร้อมอ่านโครงการบ้านเล็กฯ ได้ครับ

สายน้ำสายที่ 3 คือ สายน้ำจากน้ำตกภูอานม้า หรือ น้ำตกหนองห้า ถือได้ว่า เป็นลำห้วยที่มีสายน้ำมากพอสมควร อีกทั้งยังเป็นน้ำตกแห่งใหม่ของชาวตำบลร่มเย็น ที่ยังไม่ค่อยเป็นที่รู้จักกันเท่าไหร่และยังไม่มีการแนะนำอย่างเป็นทางการ แต่คงอีกไม่นานคาดว่า น่าจะเป็นที่รู้จักมากกว่านี้ สายน้ำสายนี้ มีความชุ่มฉ่ำเย็นใสเย็นมาก ผู้เขียนได้มีโอกาสไปสัมผัสเมื่อครั้งเดินทางไปทัศนศึกษาโครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่เมื่อปี พ.ศ. 2547 สายน้ำจากลำห้วยดังกล่าวได้ไหลลงสู่แม่น้ำยวน เพื่มเพิ่มน้ำยวนให้มีมากขึ้น

แม่น้ำสายนี้เกิดจากห้วยลึกใกล้บ้านต้นผึ้ง มีรอยพระบาทพระอริยสงฆ์ ครูบาเทืองได้สร้างสถูปเจดีย์ครอบไว้

สายน้ำสายที่ 4 คือ สายน้ำที่จากลำห้วยลึก ลำห้วยนี้ เป็นลำห้วยของหมู่บ้านเย้าห้วยลึกมาก่อนแต่เดิม อยู่ทางตอนเหนือบ้านต้นผึ้งไปประมาณ 1 กิโลเมตร ทางไปโครงการบ้านเล็กในป่าใหญ่ บ้านหนองห้า เมื่อเลยหมู่บ้านต้นผึ้ง ต.ร่มเย็น ไปประมาณ 1 กิโลเมตร จะมีทางเท้าเลี้ยวเข้าไปทางซ้ายมือที่สวนลิ้นจี่ของชาวบ้าน เดินเท้าไปประมาณ 500 เมตร ก็จะถึงสถูปเจดีย์ครอบรอยพระบาทพระอริสงฆ์ ซึ่งท่านครูบาเทือง นาถสีโล ได้นำพุทธศาสนิกชนและศรัทธาสร้างไว้ ท่านสามมารถแวะนมัสการรอยพระบาทได้ตามภาพข้างบนครับ และที่บริเวณแห่งนี้เอง ในอดีตเคยเป็นจุดแวะพักดื่มน้ำและพักค้างแรม พร้อมกับได้กราบนมัสการรอยพระบาท ของผู้คนที่อพยพมาจากจังหวัดน่าน เพื่อมาอยู่ในเขตอำเภอเชียงคำ จังหวัดพะเยา อ่านประวัติความเป็นมาของการอพยพได้โดยคลิ๊กที่ภาพครับ

แม่น้ำสายนี้เกิดจากน้ำตกกลางหมู่บ้านต้นผึ้ง ต.ร่มเย็น อ.เชียงคำ จ.พะเยา คลิ๊กเพื่อดูภาพเพิ่มครับ

สายน้ำสายที่ 5 คือ สายน้ำจากลำห้วยบ้านต้นผึ้ง เป็นลำห้วยที่เกิดจากหุบเขาบ้านพี่น้องชาวเขาเผ่าเมี่ยน บ้านต้นผึ้ง ต.ร่มเย็น เป็นหมู่บ้านที่มีความอุดมสมบูรณ์ มีน้ำตกอยู่ข้างบนหมู่บ้านในฤดูฝน และลำห้วยก็ไม่เคยเหือดแห้ง ชาวบ้านต้นผึ้งได้อาศัยน้ำจากลำห้วยนี้ เพื่อใช้ในการอุปโภคบริโภค แม้จะอยู่บนที่พื้นที่ภูเขาสูง แต่ก็ยังมีน้ำท่าที่อุดมสมบูรณ์ และน้ำจากลำห้วยสายดังกล่าว ก็ได้ไหลลงสู่ลำน้ำยวนสืบไป

สายน้ำสายที่ 6 คือสายน้ำจากลำห้วยถ้าผาหมี ซึ่งเป็นคล้ายถ้ำ แต่เป็นหินผาขนาดใหญ่มาก มีลำไหลตลอดทั้งปี อยู่ทางด้านทิศตะวันออกของหมู่บ้านพี่น้องชาวเขาเผ่าเมี่ยน บ้านผาแดงล่าง ต.ร่มเย็น แล้วไหลลงสู่ลำน้ำยวน

สายน้ำสายที่ 7 คือสายน้ำจากลำห้วยจ้อล่อ ซึ่งเป็นชื่อของต้นไม้ชนิดหนึ่ง อันนี้ผมไม่แน่ใจว่า เป็น ต้นที่มีชื่อเดียวกันกับต้นอินทนิลบกหรือเปล่าก็ไม่ทราบ แต่ทราบมาว่า ลำห้วยจ้อล่อนี้ มีอยู่เต็มลำห้วยนี้ อยู่แถวบริเวณบ้านผาแดงล่างกับบ้านปางถ้ำต่อเนื่องกัน บางแห่งก็อธิบายว่า ต้นจ้อล้อ สามารถน้ำไปต้มหรือนึ่ง เป็นอาหารรับประทานได้ อันนี้ต้องรอผู้รู้มาให้ความกระจ่างสืบต่อไปนะครับ สำหรับน้ำในลำห้วยนี้ ก็ไหลมารวมกลายเป็นลำน้ำยวนสืบมาตั้งแต่อดีตจนกระทั่งถึงปัจจุบัน

สายน้ำสายที่ 8 คือ สายน้ำห้วยผาตอม หรือ ผาตรอม อันนี้ผู้เขียนไม่ทราบว่า ชื่อไหนถูกกันแน่ แต่ที่แน่ๆ ลำห้วยสายนี้ ได้หลั่งรินน้ำเป็นสายลงสู่แม่น้ำยวนของเราด้วยเช่นกัน ลำห้วยอยู่บริเวณบ้านปางถ้ำ ต.ร่มเย็น อ.เชียงคำ จ.พะเยา

ภาพจากสถานที่จริง คือถ้ำน้ำลอด ภาพโดย น้องฮง คุณ Surapong Wetpisai คลิ๊กเพื่อดูภาพเพิ่มเติมครับ

สายน้ำสายที่ 9 คือ สายจากถ้ำน้ำลอด เป็นน้ำที่ไหลออกมาจากถ้ำหินปูนขนาดเล็ก อยู่ติดกับบริเวณถ้ำผ้าแดง อยู่ตรงบริเวณภูเขาที่มีชื่อว่า ดอยผาช่อ ภายในถ้ำมีแอ่งน้ำขนาดใหญ่มาก ผู้เขียนเคยเข้าไปสัมผัสถ้ำน้ำลอดสายนี้บ่อยครั้งมาก แต่ไม่มีอุปกรณ์ถ่ายภาพและแสงเพียงพอเพื่อจะนำภาพมาฝากได้ วันนี้น้องฮง ได้ถ่ายภาพมาให้พวกเราได้รับชมกัน เห็นสายน้ำสวยใสเย็นชุ่มฉ่ำ อยู่ใต้ฝนังถ้ำที่แสนสวยงาม สายน้ำนี้ได้ไหลดั้นด้นออกมาเป็นบ่อน้ำผุดตรงหน้าปากถ้ำ และไหลลงไปรวมเป็นสายน้ำยวนที่อยู่ตรงวนอุทยานแห่งชาติภูซาง บ้านปางถ้ำ ต.ร่มเย็น อ.เชียงคำ จ.พะเยา

ภาพจากสถานที่จริง ถ้ำน้ำดั้น บ้านห้วยปุ้ม ภาพโดย น้องฮง คุณ Surapong Wetpisai คลิ๊กดูภาพเพิ่มเติมครับ

สายน้ำสายที่ 10 คือสายน้ำจากลำห้วยน้ำดั้น เป็นสายน้ำที่ดั้นออกมาจากภูเขาหรือดอยผาขาม เป็นแม่น้ำที่ชาวบ้านเชื่อกันว่า เป็นแม่น้ำศักดิ์สิทธิ์ มักจะมีของศักดิ์สิทธิ์ไหลออกมากับสายน้ำด้วย เช่น งาช้างน้ำ เป็นต้น ภายในถ้ำมีหินผามีลักษณ์ใบหน้าคน ที่รอให้นักท่องเที่ยวไปเที่ยว แต่ถนนหนทางปัจจุบันค่อนข้างไปลำบากอยู่อีกทั้ง การเข้าไปชมยังอันตราย ต้องมีผู้นำทางและมีอุปกรณ์ในการปีนป่ายพอสมควรอยู่ หากท่านสนใจไปเที่ยวชม สามารถสอบถามน้องฮง โดยคลิ๊กที่ชื่อ คุณ Surapong Wetpisai นี้ได้เลยครับ หรือคลิ๊กอ่านประวัติความเป็นมาและประสบการณ์ในการผจญภัยในการพิชิตถ้ำน้ำดั้นโดยคลิ๊กที่ภาพหรือ หากต้องการอ่านเรื่องราวของดอยผาขามและประวัติความเป็นมา คลิ๊กตัวหนังสือนี่ได้เลยครับ

สายน้ำสายที่ 11 ก็คือสายน้ำห้วยกำปอง เป็นสายน้ำที่ไหลลงสู่แม่น้ำญวนอีกสายหนึ่ง อยู่ตรงบริเวณสถานที่ทำกินของชาวบ้านน้ำยวนพัฒนา หรือ ชาวบ้านปางปอบไปทางทิศตะวันออกของหมู่บ้าน

สายน้ำสายที่ 12 คือ สายน้ำจากลำห้วยต้นยาง อยู่ใกล้ๆ บริเวณลำห้วยกำปอง เป็นลำห้วยขนาดเล็กแต่น้ำไหลตลอดปี ไหลลงไปสู่ลำน้ำยวนด้วยเช่นกัน

ภาพจากสถานที่จริง ถ้ำน้ำดั้น บ้านห้วยปุ้ม ภาพโดย คุณ Jitpipat Wongchareon คลิ๊กดูภาพเพิ่มเติมครับ

สายน้ำสายที่ 13 คือ ลำน้ำจากลำห้วยเคียน เป็นสายน้ำที่เกิดจากบนภูเขาแถวบริเวณบ้านห้วยเคียน ซึ่งเป็นหมู่บ้านชาวเขาเผ่าเย้าหรือเมี่ยน ซึ่งเมื่อก่อนเคยมีชาวบ้านอยู่จำนวนเยอะหลายหลังคาเรือน ปัจจุบันได้อพยพลงมาอยู่บ้านปางปอบหรือบ้านน้ำยวนพัฒนากันมากขึ้นคงเหลือ อยู่ไม่กี่หลัง แต่สายน้ำห้วยเคียนก็ยังคงไหลลงสู่แม่น้ำยวนอย่างไม่ขาดสาย

ภาพจากเว็ปไซต์พะเยารัฐ คลิ๊กเพื่ออ่านข้อมูลหมู่บ้านที่ภาพข้างบนได้เลยครับ

สายน้ำสายที่ 14 คือ ลำน้ำจากห้วยหอย ซึ่งก็เป็นลำน้ำที่เกิดแถวบริเวณหมู่บ้านห้วยหอย อยู่บนหมู่บ้านน้ำยวนพัฒนาหรือบ้านปางปอบ ก็เป็นหมู่บ้านชาวเขาเผ่าเย้าหรือเมี่ยนด้วยเช่นกัน แต่ปัจจุบัน ไม่ค่อยมีบ้านอยู่เยอะเท่าที่ควร เนื่องด้วยได้อพยพลงมาอยู่บ้านน้ำยวนพัฒนามากขึ้น และสายน้ำก็ยังคงไหลเป็นปกติสู่ลำน้ำยวนตลอดเวลา

สายน้ำสายที่ 15  คือลำน้ำจากลำห้วยผักหล่ะ ภาษาภาคกลางเรียนกว่า ผักชะอม เป็นลำน้ำที่ไหลลงสู่ลำน้ำยวน ตรงบริเวณบ้านน้ำยวนพัฒนา หรือบ้านปางปอบนั่นเอง

ภาพจากเว็ปไซต์ อบต.ร่มเย็น อ่านเบื้องหลังผ่านสงครามการก่อการร้ายคอมมิวนิสต์คลิ๊กที่ภาพครับ

สายน้ำสายที่ 16 คือ สายน้ำจากลำห้วยปุ้ม เป็นสายน้ำค่อนข้างใหญ่ ไหลมาจากบ้านห้วยปุ้ม และไหลแรงตลอดปี ซึ่งเป็นหมู่บ้านของชาวเขาเผ่าเย้าหรือเมี่ยน เป็นหมู่บ้านที่มีอาณาเขตติดกับฝั่งประเทศสาธารณรัฐประชาธิปไตยประชาชนลาว มีบ้านน้ำโต้ม บ้านน้ำปาย เป็นต้น และในอดีตสถานที่บ้านห้วยปุ้มแห่งนี้ เคยถูกกองกำลังผู้ก่อการร้ายคอมมิวนิสต์บุกเข้ามาโจมตี ทำให้ชาวบ้านได้รับบาดเจ็บและล้มตายไปเป็นจำนวนมาก

สายน้ำสายที่ 17 คือ สายน้ำจากลำห้วยป่าไร่ ไหลลงสู่แม่น้ำยวน ถัดจากลำน้ำห้วยปุ้มมาเพียงเล็กน้อย

สายน้ำสายที่ 18 คือ สายน้ำจากลำห้วยดินสอ ก็ได้ไหลลงมาสู่แม่น้ำยวนด้วยเช่นกัน ตรงบริเวณตรงข้ามกับลำน้ำห้วยเฮีย

สายน้ำสายที่ 19 คือลำน้ำจากลำห้วยเฮีย เป็นลำน้ำห้วยที่มีน้ำมากตลอดทั้งปี ในอดีตชาวบ้านบ้านเกษตรเคยหลายท่าน เคยอาศัยลำห้วยนี้ เพื่อใช้ในการทำนาและปลูกพืชผักต่างๆ จวบจนกระทั่ง เมื่อปี พ.ศ. 2538 เกิดฝนตกหนักและน้ำป่าไหลหลาก ทำให้ทำลายร่อยน้ำเสียจนหมดสิ้น ไม่หลงเหลือสภาพเดิมให้เห็น บางแห่งบางช่วงของแม่น้ำก็ไม่เห็นมีน้ำไหล แต่พอมาถึงที่บรรจบกับแม่น้ำยวนก็มีสายน้ำไหลออกมาให้เห็น

ดูภาพบรรยากาศการนำน้ำห้วยเฮี้ยไปใช้ในหมู่บ้านเกษตรสมบูรณ์ คลิ๊กที่ภาพเลยครับ

สายน้ำสายที่ 20 คือ สายน้ำห้วยเฮี้ย เป็นลำน้ำห้วยที่มีน้ำไหลมากมาย เกิดจากภูเขาป่าสะบ้า ที่ปล่อยน้ำจากป่าและต้นไม้ที่อุดมสมบูรณ์ลงสู่แม่น้ำยวนจำนวนมาก ประชาชนได้อาศัยลำห้วยสายนี้ในการใช้น้ำเพื่อการเกษตร เช่น การปลูกยางพารา เป็นต้น อีกทั้งปัจจุบัน ได้มีชาวบ้านเกษตรสมบูรณ์ และ ชาวบ้านบ้านสบสา ได้นำท่อพีวีซี มาต่อน้ำประปาภูเขา เพื่อนำไปใช้ในหมู่บ้านของตนเองอีกด้วย

สายน้ำสายที่ 21 คือ สายน้ำลำห้วยจ้างต๋าย หรือ ห้วยช้างตาย ก็เป็นลำห้วยขนาดเล็ก แต่ก็พอมีน้ำไหลลงสู่ลำน้ำยวนตลอดปีเช่นกัน

และสุดท้ายสายน้ำทุกสาย ก็ได้ไหลมารวมตัวกันที่ฝายโป่งจี้ และรอคอยโครงการสร้างอ่างเก็บน้ำยวน ณ บริเวณที่ตรงนี้

รับชมวีดีโอเกี่ยวกับลำน้ำยวนและการน้ำสายน้ำสายหนึ่งของลำน้ำนี้มาทำเป็นประปาภูเขาของหมู่บ้านเกษตรสมบูรณ์ ต.ร่มเย็น อ.เชียงคำ จ.พะเยา ได้ในนี้เลยครับ