ชนชาติพันธุ์เมี่ยน

ชนชาติพันธุ์เมี่ยนหรือเย้า

ก่อนอื่นต้องขอขอบพระคุณเจ้าของภาพทุกภาพเป็นอย่างสูง ที่ได้นำภาพมาประกอบการนำเสนอ เพื่อเผยแผ่เป็นวิทยาทาน หากวันใดวันหนึ่ง ท่านผ่านไปผ่านมาพบกับภาพของท่าน ผมก็ขออนุญาตผ่านตรงนี้เลยนะครับ เพราะบางภาพไม่ทราบที่มาจริงๆ ขอให้ท่านจงภาคภูมิใจ ในการเป็นส่วนหนึ่งในการแบ่งปันความรู้และเพื่อเป็นวิทยาทานครับ

วันนี้นำเสนออีกหนึ่งชนชาติพันธุ์นะครับ จะพยามนำเสนอให้ครบทุกชนชาติพันธุ์ในประเทศไทยนะครับครับ วันนี้เริ่มที่ ในอำเภอของเราก็มีอยู่หลายหมู่บ้าน นั่นก็คือ พี่น้องชนชาติพันธุ์เผ่าเมี่ยน, อิ้วเมี่ยน หรือ คนพื้นราบมักจะเรียกว่า เย้า ในอำเภอเชียงคำของเราก็มีพี่น้องชาวเมี่ยนหลายหมู่บ้าน เช่น บ้านน้ำยวนพัฒนา (ปางปอบ) บ้านใหม่ร่มเย็น บ้านผาแดง บ้านต้นผึ้ง เป็นต้น ซึ่งพวกเขาเหล่านั้นมีวิถีชีวิตอย่างไร เรามาทำความรู้จักกันดีกว่าครับ

ประวัติความเป็นมา

เย้า เรียกตัวเองว่า เมี่ยน (Mien) แปลว่า คน ราชวงศ์ซ่ง (Sung Dynasty) ของจีนมักเรียกว่า เย้า มาจากคำว่า ม่อเย้า หมายถึง ไม่อยู่ในอำนาจใคร เดิมเย้ามีแหล่งกำเนิดแถบตอนกลางของจีน บริเวณลุ่มแม่น้ำฉางเจียว และลุ่มน้ำฮั่นเจีย ต่อมากระจายตัวอยู่มณฑลยูนนาน กวางตุ้ง กวางสี และกุ้ยโจว และได้เคลื่อนเข้าสู่ภาคเหนือของเวียดนาม พม่า ลาว และอพยพจากลาวเข้าสู่ไทย เมื่อประมาณ 145 ปีมาแล้ว ระยะแรกตั้งถิ่นฐานอยู่บริเวณดอยหลวง อ.เชียงของ จ.เชียงราย เมื่อประชากรเพิ่มขึ้นจึงย้ายถิ่นฐานไปตามจังหวัดต่างๆ เช่น เชียงราย พะเยา เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน น่าน และลำปาง ในประเทศไทย มีเย้าอยู่กลุ่มเดียวคือ กลุ่ม เบี้ยนเย้า หรือ พ่านเย้า

การแต่งกาย

ผู้หญิงเย้า มีการแต่งกายที่ดูเด่นแปลกตา ด้วยการโพกศีรษะด้วยผ้าพิเศษมีทั้งสีแดง น้ำเงินปนดำ พันทับกันหลายชั้น และมีลายปักตรงปลายทั้งสองข้างอย่างงดงาม สวมใส่เสื้อคลุมยาวสีดำ ติดไหมพรมสีแดง เป็นแนวทางยาวรอบคอลงมาด้านหน้าถึงหน้าท้อง สวมกางเกงขายาวสีดำปนน้ำเงิน ด้านหน้าของกางเกงปักลวดลายที่ละเอียดประณีตมาก มีหลายสีสลับกัน ใช้ผ้าพันคาดเอวหลายๆรอบ นิยมประดับด้วยเครื่องประดับเงิน เช่น ต่างหู สร้อยคอ สร้อยแขน กำไล และแหวน ผู้ชายเย้านิยมนุ่งกางเกงจีนขายาวสีดำ สวมเสื้อดำอกไขว้แบบเสื้อคนจีน ติดกระดุมที่คอและรักแร้เป็นแนวถึงเอว

ความเชื่อ

ความเชื่อแบบดั้งเดิมของเย้าคือ ความเชื่อเกี่ยวกับผี (Animism) โดยเชื่อว่า ทุกหนทุกแห่งมีผีสิงสถิตอยู่ทั้งสิ้น มีทั้งผีดีและผีร้าย แต่ผีที่สำคัญและศักดิ์สิทธิ์ที่สุดคือ ผีใหญ่ ซึ่งมีทั้งหมด 18 ตน ในพิธีใหญ่จะมีการนำภาพผีใหญ่มาประดิษฐานในพิธีนั้นๆ และหมอผีผู้ประกอบพิธีจะต้องแต่งตัวใส่ชุดใหญ่ด้วย เย้าเชื่อว่า มนุษย์เมื่อตายไปแล้ว วิญญาณจะเดินทางไปสู่โลกของความตาย ซึ่งมีทั้งแดนที่ดี คือแดนสวรรค์และแดนไม่ดีคือแดนนรก นอกจากนี้เย้ายังเชื่อว่าตามร่างกายของคนเรานั้น มีขวัญประจำตัวอยู่ตั้งแต่แรกเกิด เรียกว่า “ขวัญเปี้ยง” เมื่อเด็กอายุได้ 12 ปี จะมีพิธีรับขวัญของคนหนุ่มสาวเรียกว่า “ขวัญว่วน” ซึ่งเชื่อว่ามีจำนวน 11 ขวัญ ขวัญเหล่านี้ จะอยู่กับร่างกายตลอดไปจนกระทั่งตาย เมื่อตายไปแล้วก็จะกลายเป็นวิญญาณไปเกิดในภพใหม่ เย้าได้รับอิทธิพลวัฒนธรรมจีนเป็นอันมาก ไม่ว่าจะเป็นภาษาเขียน ภาษาพูด ปรัชญาชีวิต วรรณคดี และพิธีกรรมบางอย่างที่แฝงด้วยลัทธิเต๋า และมีคัมภีร์คำสอนที่จารึกด้วยอักษรจีนด้วย

พิธีกรรมสำคัญ

เย้ามีพิธีกรรมที่สำคัญหลายอย่าง เช่น

พิธีบวช จะจัดขึ้นในช่วงหลังจากเสร็จการเก็บเกี่ยวพืชผลเรียบร้อยแล้ว ให้กับกลุ่มผู้ชาย ที่อยู่ในสายสกุลเครือญาติเดียวกันและอยู่ในลำดับชั้นรุ่น เดียวกัน เพื่อเป็นการอุทิศบุญกุศลให้แก่บรรพบุรุษ บิดามารดา และสร้างเสริมคุณธรรมทางจิตวิญญาณให้สูงขึ้น การบวชมี 2 อย่างคือ การบวชน้อย จะใช้เวลา 2-3 วัน และการบวชใหญ่ (พิธีโตไซ) จะใช้เวลานานถึง 7 วัน นอกจากนี้ก็มีพิธีแต่งงาน พิธีวันปีใหม่ (ถือตามคติของจีน คือตรงกับตรุษจีนของทุกๆปี) พิธีขึ้นบ้านใหม่ พิธีกินข้าวใหม่ พิธีเลี้ยงผีบรรพบุรุษ (จะจัดขึ้นปีละ 4 ครั้งเป็นอย่างน้อย) และพิธีเลี้ยงผีฟ้า เป็นต้น

อีกที่มาหนึ่ง

ประวัติความเป็นมา

ชาวเมี่ยน (เย้า) ถิ่นฐานเดิมอยู่ในประเทศจีนแถบแม่น้ำแยงซี จีนเรียกขานว่า เย้า แปลว่า ป่าเถื่อน“เมี่ยน”เป็นชื่อที่ทางราชการตั้งให้ หรือบางครั้งจะเรียกว่า“อิ้วเมี่ยน” แปลว่ามนุษย์ การอพยพโยกย้าย ของเผ่าเมี่ยน 12 สกุล ลงมาทางใต้ประมาณศตวรรษที่ 15 -16 เข้าสู่เวียดนาม ผ่านลาว และเข้ามาทางตอนเหนือของประเทศไทย เข้ามาอยู่ในประเทศไทยในราว 100 ปีเศษที่ผ่านมา yao ภาษา จัดอยู่ในตระกูลจีน – ทิเบต สาขาแม้ว – เย้า มีภาษาพูดไม่มีภาษาเขียน จึงได้นำเอาภาษาเขียนของภาษาฮั่นมาใช้

ลักษณะบ้านเรือน

ชาวเมี่ยน จะปลูกบ้านคร่อมดินโดยใช้พื้นดินเป็นพื้นบ้าน โดยไม่ตั้งอยู่บนยอดเขา หรือไม่ตั้งอยู่บนทีสูงกว่าต้นน้ำ และจะต้องไม่เป็นหุบเขา ตั้งอยู่ในระดับความสูง 1,000 – 1,500 เมตร จากระดับน้ำทะเล

ครอบครัว

ครอบครัวเมี่ยน ส่วนมากจะเป็นครอบครัวขยาย ทุกคนต้องเคารพเชื่อฟัง หัวหน้าครอบครัว ถือกันตามศักดิ์ อาวุโส และการนับญาติทางฝ่ายชาย เมื่อแต่งงาน จะนำภรรยาของตนเองมาอยู่กับพ่อแม่ฝ่ายชาย

อาหารการกิน

ชาวเมี่ยน นิยมกินข้าวเจ้า (ข้าวสวย) ใส่ถ้วยพร้อมตะเกียบ ส่วนกับข้าวนิยมกินอาหารที่ปรุงสุกแล้ว ส่วนมากมีรสเค็มด้วยเกลือ Yao

การแต่งกาย

ชาวเมี่ยนหญิง เครื่องแต่งกายประกอบด้วย นุ่งกางเกงขาก๊วยเป็นผ้าสีดำ ปักลวดลายด้านหน้า ผ้าคาดเอว ผ้าโพกศีรษะ เสื้อคลุมแขนยาว ด้านหลังเป็นผ้าตรงชิ้นเดียว ด้านหน้าเป็นผ้า 2 ชิ้น มีไหมพรมสีแดงเป็นพวงที่สอบเสื้อ

ชาวเมี่ยนผู้ชาย จะสวมเสื้อตัวสั้นหลวม คอกลม ชิ้นหน้าห่ออกอ้อมไปติดกระดุมลูกตุ้มเงิน 8-10 เม็ด เป็นแถวทางด้านขวา กางเกงขาก๊วย ตัดเย็บผ้าทอมือย้อมครามสีน้ำเงินหรือดำ จะมีลายปักและกระเป๋าติดอยู่ด้านหน้า

เครื่องดนตรี

ชาวเมี่ยน จะเล่นดนตรีในโอกาส ช่วงประกอบดำเนินพิธีในพิธีกรรม เช่น งานแต่งงาน งานบวช งานศพ พิธีดึงวิญญาณคนตายจากนรก เครื่องดนตรีของเมี่ยนมี 2 ประเภท คือ เครื่องเป่าได้แก่ ปี่ (จยัด) ทำด้วยทองแดง ทองเหลือง ความยาวประมาณไม่น้อยกว่า 50 เซนติเมตร และเครื่องตีได้แก่กลอง ฆ้อง และฉาบ

ความเชื่อและพิธีกรรม

ชาวเมี่ยนส่วนใหญ่จะนับถือเทพยดา วิญญาณบรรพบุรุษ และวิญญาณทั่วไป ทุกบ้านจะมีหิ้งบูชา เป็นที่สิงสถิตของวิญญาณบรรพบุรุษ และมีความเชื่อในเรื่องที่อยู่เหนือธรรมชาติ และสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ตลอดจนการนับวันเดือนปี สิ่งที่เกี่ยวข้องกับชีวิตประจำวัน โชคลางและการทำนาย

วัฒนธรรมประเพณี

พิธีกรรมที่สำคัญ จะมีพิธีกรรมการตั้งครรภ์ พิธีกรรมการเกิด การสู่ขวัญ การบวช การแต่งงาน พิธีงานศพ ขึ้นปีใหม่ และวันกรรม วันเจี๋ย เจียบ เฝย (สาร์ทจีน) พิธีซิบตะปูงเมี้ยน จุดเด่น ของชนเผ่าเมี่ยน (เย้า) บ้านปางค่าใต้ ต.ผาช้างน้อย อ.ปง จ.พะเยา ได้แก่ พาสปอร์ตที่ยาวที่สุดในโลก (ปัจจุบันในพื้นที่โครงการหลวงมีชาวเมี่ยนอาศัยอยู่ในพื้นที่ศูนย์พัฒนาโครงการหลวงปังค่า อ.ปง จ.พะเยา)

ขอบคุณข้อมูลจาก http://www.thairoyalprojecttour.com/

ข้อควรปฏิบัติ

ด้วยความเคารพนะครับ หากท่านอยากแสดงความคิดเห็น ผมขอให้ท่านตัดอคติความคิด การมองในลักษณะไม่ให้เกียรติ ผมเชื่อว่า ทุกคนมีชีวิตจิตใจ เราเลือกเกิดไม่ได้ แต่หากเขาเหล่านั้น ภาคภูมิใจในวิถีชีวิตและวัฒนธรรมอันดีงามของเขา บางครั้ง เราคนเมืองอาจจะสู้เขาไม่ได้เลยก็ได้ ผมชอบศึกษาวัฒนธรรมชนเผ่าในไทย เลยมีเพื่อนพ้องเกือบทุกเผ่าพันธุ์ มีความสุขกับการได้เรียนรู้วิถีชีวิตของพวกเขาครับ ขอบคุณอีกครั้งที่เข้ามาติดตามรับชมนะครับ

ติดตามรับชมภาพและข้อมูลเพิ่มเติมผ่านเฟรช โดยคลิ๊กที่ภาพนะครับ